Gia đình cần làm gì khi con ở tuổi dậy thì vẫn mang các dấu hiệu tự kỷ?

Khi trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ (ASD) bước vào tuổi dậy thì – giai đoạn vốn đã đầy biến động với bất kỳ ai – những thay đổi về cảm xúc, hành vi và nhận thức có thể trở nên phức tạp hơn gấp bội. Rất nhiều phụ huynh lo lắng khi thấy con mình vừa mang những biểu hiện "nổi loạn tuổi mới lớn", lại vừa rút lui, nhạy cảm và khác biệt so với bạn bè cùng trang lứa. Liệu đó là do tuổi dậy thì, hay do ASD tiếp tục ảnh hưởng? Quan trọng hơn, gia đình cần làm gì để hỗ trợ con đúng cách?

Mục lục

• 1. Tuổi dậy thì làm thay đổi biểu hiện ASD như thế nào?
• 2. Phân biệt đâu là do tuổi dậy thì, đâu là do ASD?
• 3. Cha mẹ cần hiểu: con không cố tình “khó chịu”
• 4. Điều chỉnh cách giao tiếp: không áp đặt, không làm thay
• 5. Chiến lược giáo dục: Hello Doctor đồng hành cùng phụ huynh
• 6. Khi nào nên tìm đến hỗ trợ chuyên môn?
• 7. Kết luận: Đừng bỏ lỡ “cơ hội vàng” trong giai đoạn dậy thì

_____________________________

    HELLO DOCTOR- MANG SỨC KHOẺ ĐẾN CUỘC SỐNG

BÁC SĨ TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI: 19001246

Tư vấn qua FACEBOOK: CLICK LINK

Tư vấn qua ZALO

Trị liệu TMS tại Hello Doctor

App quản lí cảm xúc

_____________________________

1. Tuổi dậy thì làm thay đổi biểu hiện ASD như thế nào?

Tuổi dậy thì là thời điểm trẻ phát triển mạnh mẽ về sinh lý, tâm lý và nhận thức xã hội. Đối với trẻ trong phổ tự kỷ, đây cũng là lúc nhiều thay đổi diễn ra khiến các biểu hiện rối loạn trở nên phức tạp hơn. Trẻ có thể bắt đầu có những phản ứng mạnh mẽ hơn với các kích thích xã hội – dễ bị tổn thương, nhạy cảm với ánh nhìn hoặc lời nói của bạn bè. Một số trẻ trở nên nổi loạn, bộc phát cảm xúc không kiểm soát. Số khác lại thu mình hơn, lo âu nhiều hơn khi phải tham gia các hoạt động tập thể.

Ngoài ra, các thay đổi về nội tiết tố có thể làm tăng cường cảm giác lo lắng, mất kiểm soát và khó chịu về mặt cảm xúc. Những trẻ vốn đã gặp khó khăn trong điều tiết cảm xúc và hành vi nay lại phải vật lộn với hàng loạt áp lực mới như kỳ vọng học tập, áp lực đồng trang lứa, thay đổi trong mối quan hệ với cha mẹ. Tất cả khiến giai đoạn dậy thì ở trẻ tự kỷ cần được theo dõi và hỗ trợ sát sao.

2. Phân biệt đâu là do tuổi dậy thì, đâu là do ASD?

Đây là câu hỏi rất thường gặp của phụ huynh. Trên thực tế, tuổi dậy thì có thể làm “che mờ” các biểu hiện ASD hoặc khiến chúng bị hiểu lầm là do tuổi mới lớn. Ví dụ, một trẻ trở nên cộc cằn, cáu kỉnh – đây có thể là do thay đổi hormone, nhưng cũng có thể do tăng mức lo âu đi kèm với tự kỷ. Một trẻ hay tự nói một mình, rút vào thế giới riêng – đó có thể là dấu hiệu ASD bộc lộ rõ hơn, chứ không chỉ là “tính cách hướng nội”.

Điều quan trọng là phụ huynh cần theo dõi những thay đổi theo thời gian. Nếu các hành vi mang tính lặp đi lặp lại, khó hòa nhập kéo dài hoặc tăng dần về cường độ, thì cần đặt nghi vấn về vai trò của ASD. Trong nhiều trường hợp, trẻ chưa từng được chẩn đoán trước đây có thể đến tuổi dậy thì mới bộc lộ rõ các dấu hiệu – lúc này, việc đánh giá chuyên môn là vô cùng cần thiết.

3. Cha mẹ cần hiểu: con không cố tình “khó chịu”

Một trong những hiểu lầm lớn nhất khiến mối quan hệ cha mẹ – con cái thêm căng thẳng là cho rằng trẻ đang “nổi loạn”, “cãi lại” hay “lười biếng”. Tuy nhiên, đối với trẻ trong phổ tự kỷ, rất nhiều hành vi là do não bộ của trẻ xử lý thông tin xã hội, cảm xúc và cảm giác khác biệt với người bình thường. Trẻ có thể không hiểu được ẩn ý, ngôn ngữ hình thể, hoặc không nhận biết được cảm xúc của người đối diện. Việc bị quát mắng hay chỉ trích nhiều lần càng khiến trẻ thêm thu mình hoặc chống đối.

Cha mẹ cần bước đầu thay đổi góc nhìn: đây không phải là sự thiếu hợp tác, mà là biểu hiện của sự quá tải trong nhận thức và cảm xúc. Khi hiểu được điều này, phụ huynh sẽ chuyển từ trách mắng sang tìm cách hỗ trợ phù hợp, thay vì cố gắng ép con “phải giống người bình thường”.

_____________________________

    HELLO DOCTOR- MANG SỨC KHOẺ ĐẾN CUỘC SỐNG

BÁC SĨ TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI: 19001246

Tư vấn qua FACEBOOK: CLICK LINK

Tư vấn qua ZALO

Trị liệu TMS tại Hello Doctor

App quản lí cảm xúc

_____________________________

4. Điều chỉnh cách giao tiếp: không áp đặt, không làm thay

Giao tiếp với trẻ ASD ở tuổi dậy thì đòi hỏi sự kiên nhẫn, rõ ràng và tôn trọng. Trẻ cần cảm giác được lắng nghe, được trao cơ hội để diễn đạt theo cách của riêng mình – dù điều đó đôi khi khó hiểu hoặc mất thời gian. Cha mẹ nên tránh ra lệnh, ép buộc hay dùng cảm xúc tiêu cực để tác động. Hãy sử dụng câu nói ngắn gọn, cụ thể, hạn chế ẩn dụ và ưu tiên kênh giao tiếp phi ngôn ngữ nếu cần (hình ảnh, ký hiệu, lịch biểu).

Ngoài ra, phụ huynh không nên làm thay cho trẻ các công việc hằng ngày. Thay vào đó, nên đồng hành và hướng dẫn từng bước, tạo điều kiện để trẻ học kỹ năng sống và hình thành cảm giác độc lập. Chính sự tôn trọng và hỗ trợ đúng cách sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn, giảm xung đột và phát triển tốt hơn trong giai đoạn dậy thì đầy thử thách.

5. Chiến lược giáo dục: Hello Doctor đồng hành cùng phụ huynh

Tại Hello Doctor, các chuyên gia xây dựng chiến lược giáo dục cá nhân hóa cho từng trẻ ASD ở tuổi dậy thì. Thay vì áp dụng cùng một phương pháp cho tất cả, chương trình đánh giá kỹ điểm mạnh, điểm yếu và hành vi đặc trưng của mỗi trẻ để từ đó phối hợp với phụ huynh trong việc lập kế hoạch hỗ trợ tại nhà. Những hướng dẫn bao gồm: cách thiết lập mục tiêu phát triển phù hợp, cách khuyến khích hành vi tích cực, xử lý hành vi bùng phát, xây dựng khung sinh hoạt giúp trẻ ổn định hơn.

Đặc biệt, Hello Doctor tổ chức các buổi tư vấn định kỳ qua video-call hoặc trực tiếp tại Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng, giúp cha mẹ không cảm thấy đơn độc trong hành trình cùng con. Với sự hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa, chuyên gia tâm lý và giáo dục hành vi, phụ huynh sẽ có công cụ và kiến thức để giúp con phát triển toàn diện hơn trong giai đoạn dậy thì – thay vì để những thay đổi này trở thành khủng hoảng.

6. Khi nào nên tìm đến hỗ trợ chuyên môn?

Gia đình nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa khi nhận thấy trẻ có một trong các dấu hiệu sau:

• Mất kiểm soát cảm xúc kéo dài, hay nổi giận hoặc trầm lặng bất thường
• Giao tiếp xã hội kém đi so với trước, từ chối tương tác với bạn bè, người thân
• Các hành vi rập khuôn trở nên thường xuyên và ảnh hưởng đến học tập
• Lo âu, ám ảnh, hoặc các dấu hiệu trầm cảm
• Từ chối đến trường hoặc không thể tham gia các hoạt động tập thể

Các dấu hiệu trên không nên được xem nhẹ hoặc đổ lỗi cho tuổi dậy thì. Việc can thiệp sớm, đặc biệt với sự phối hợp giữa bác sĩ thần kinh, chuyên gia tâm lý và nhà giáo dục, sẽ giúp trẻ vượt qua khủng hoảng và ổn định trở lại. Hello Doctor luôn sẵn sàng đồng hành để đánh giá toàn diện và đưa ra lộ trình can thiệp hiệu quả.

_____________________________

    HELLO DOCTOR- MANG SỨC KHOẺ ĐẾN CUỘC SỐNG

BÁC SĨ TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI: 19001246

Tư vấn qua FACEBOOK: CLICK LINK

Tư vấn qua ZALO

Trị liệu TMS tại Hello Doctor

App quản lí cảm xúc

_____________________________

7. Kết luận: Đừng bỏ lỡ “cơ hội vàng” trong giai đoạn dậy thì

Tuổi dậy thì là thách thức nhưng cũng là cơ hội quý báu để trẻ trong phổ tự kỷ hình thành kỹ năng sống, định hình bản sắc cá nhân và tăng khả năng hòa nhập xã hội. Gia đình đóng vai trò trung tâm trong hành trình này, và không nên tự mình xoay sở nếu cảm thấy quá tải. Việc tiếp cận đúng phương pháp, đúng chuyên gia sẽ giúp chuyển hóa những xung đột thành cơ hội phát triển. Hello Doctor cam kết đồng hành cùng gia đình bằng sự thấu hiểu, chuyên môn và giải pháp cá nhân hóa phù hợp nhất với từng trẻ.