Những nguyên nhân dẫn đến trạng thái kích động và cách chữa trị

Trạng thái kích động (Excited Delirium) là một vấn đề về sức khỏe tương đối hiếm gặp, đặc trưng bởi sự kích động quá mức, hung hãn thường dẫn đến tử vong. Trong vài trường hợp, người đó sẽ có biểu hiện gia tăng thân nhiệt (sốt) hay có biểu lộ hành vi kì quặc. Mặc dù tình trạng này rất hiếm nhưng những người bị kích động thường được chẩn đoán sai và cuối cùng dẫn đến cái chết trước khi họ nhận được sự điều trị đúng cách.

Việc chẩn đoán trạng thái kích động là khá khó vì Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) và Phân loại Bệnh học Quốc tế vẫn chưa công nhận kích động là một triệu chứng bệnh học. Nhiều chuyên gia cho rằng kích động là tình trạng liên quan đến hội chứng thần kinh ác tính. Mặc dù thiếu các tiêu chuẩn chẩn đoán theo y tế, các trường hợp kích động nên được các chuyên gia nhận ra.

Phần lớn các trường hợp kích động có liên quan đến phản ứng với chất kích thích. Mặc dù nhiều loại thuốc có khả năng gây kích động, cocaine dường như là chất mạnh nhất. Hầu hết các cuộc khám nghiệm tử thi ở những người đã chết vì tình trạng này cho thấy họ đã ăn cocaine.

Kích động biểu hiện triệu chứng chồng lặp giữa phản ứng do chất kích thích và hội chứng thần kinh ác tính. Có sự khác biệt với hội chứng thần kinh ác tính ở chỗ là nó không gây phản ứng có hại với các thuốc chống loạn thần, và sự khác biệt với phản ứng do chất kích thích ở chỗ nó gây tử vong cao hơn cùng với sự xuất hiện một vài triệu chứng khác nhau.

2. Biểu hiện của trạng thái kích động

Có nhiều triệu chứng về hành vi, thể chất và tâm lý liên quan đến kích động. Mặc dù tất cả các triệu chứng không cần phải hiện diện đủ để chẩn đoán, nếu kích động không được xác định và điều trị nhanh chóng, nó có thể dẫn đến tử vong. Các triệu chứng bao gồm:

Hung hăng: nhiều người khi kích động trở nên hung hăng quá mức trong hành vi của họ. Triệu chứng này có thể biểu hiện bằng việc hét lên những lời tục tĩu hoặc có hành vi bạo lực. Vì vậy, điều quan trọng là hãy liên lạc với cảnh sát nếu bạn nghi ngờ một người có thể đang bị kích động.

Tâm trạng bối rối: một triệu chứng điển hình khác của kích động là tâm trạng bối rối. Nói cách khác, người bệnh không thể ngồi yên, và có xu hướng biểu hiện các cử động như: đi tới đi lui (hay đi thành vòng tròn), lắc lư tay, đánh lưỡi liên tục, hay di chuyển môi.

Lo lắng: Trong một số trường hợp, người bị kích động có thể có biểu hiện giống với người đang lo lắng đến mức mà bạn nghĩ rằng họ đang bị hoảng loạn. Điều này là do chất kích thích đã đi vào cơ thể họ và đó là cách cơ thể họ đang phản ứng.

Tính hiếu chiến: tính hiếu chiến được biết đến nhiều nhất qua các trường hợp khi người kích động đang bị cảnh sát kiềm chế. Họ có tính chiến đấu rất cao và khó có thể chống lại họ vì lí do khả năng chịu đau của họ đang tăng lên. Họ có thể đánh nhau với những người khác cũng như với lực lượng luật pháp.

Mê sảng: triệu chứng đặc trưng là bị sốt, hành vi kì quặc và mất định hướng. (Xem thêm về tình trạng mê sảng tại đây)

Hoang tưởng: một vài trường hợp người bệnh sẽ trải qua hoang tưởng, nghĩ rằng có người cố hại mình hay mình đang bị theo dõi. Dạng hoang tưởng này đôi khi có hành vi bạo lực và không sẵn sàng hợp tác với những người khác. (Xem thêm về triệu chứng hoang tưởng tại đây)

Mất định hướng: Người bệnh có thể biểu hiện mất định hướng và có hành vi khó hiểu. Họ có thể không biết họ ở đâu, đang làm gì, hoặc không có ý thức cho bất kỳ hành động nào. Sự mất định hướng này là do thuốc đã vào cơ thể và có thể bị làm cho trầm trọng thêm do thiếu oxy hoặc tăng nhiệt độ cơ thể.

Tăng khả năng chịu đựng: Chất kích thích từ thuốc mà họ đã dùng thường dẫn đến sự gia tăng khả năng chịu đựng về thể chất.

Sốt: Một đặc điểm chung khác của những người bị kích động là tăng nhiệt độ cơ thể. Họ có thể cảm thấy nóng và thường bị sốt cao. Người bệnh có thể cố gắng làm mát cơ thể bằng cách loại bỏ lớp quần áo hoặc tìm kiếm nước lạnh hoặc nước đá.

Ảo giác: Trong một số trường hợp, người bệnh trải qua ảo giác như nghe thấy tiếng nói hoặc nhìn thấy những điều không có thật trên thực tế. Chúng thường đi cùng với những ảo tưởng và có thể gây ra hành vi bạo lực. (Xem thêm về tình trạng xuất hiện ảo giác tại đây)

Khả năng chịu đau: Tăng khả năng chịu đau ở những người bị kích động có thể khiến họ khó có thể bị người khác kiềm chế lại. Vì vậy nếu họ tham gia vào một cuộc đánh nhay, họ sẽ không cảm nhận được cú đấm hay những thiệt hại xảy ra trên cơ thể họ. Điều này làm cho cảnh sát khó kiểm soát họ hơn.

Hoảng loạn: Người trải qua lo lắng do bị căng thẳng quá mức có thể dẫn đến hoảng loạn. Những cuộc hoảng loạn này có thể làm cho người đó bị tăng mức thông khí hoặc bồn chồn không yên.

Nói chuyện thiếu mạch lạc: Những người bị kích động có thể nói chuyện không mạch lạc đến mức trở nên khó hiểu.

Hành vi lạ: Hành vi của một người bị kích động có thể rất kỳ quặc. Không phải tất cả mọi người đều có biểu hiện giống nhau khi bị kích động và do đó không thể đoán trước hành vi của từng người được.

La hét: Một người bị kích động có thể thu hút sự chú ý bằng cách hét lên tại nhà của họ hoặc ở nơi công cộng. Những lời lẽ này có thể mang tính dung tục.

Đổ mồ hôi: Những người bị kích động thường có đổ mồ hôi rất nhiều. Ngay cả ở nhiệt độ lạnh, cơ thể họ vẫn có thể tiết ra một lượng mồ hôi đáng kể. Điều này là do cơ thể của họ bị kích thích quá mức và các phản ứng sinh lý trong cơ thể họ không thể kiểm soát được.

Bạo lực: Nhiều người bị kích động có xu hướng bạo lực với người khác (và đôi khi với chính họ), điều quan trọng là hãy báo cho cảnh sát càng sớm càng tốt. Người bệnh do bị mất định hướng và bị thay đổi về mặt sinh lý, nên họ không quan tâm đến những thiệt hại mà họ gây ra cho người khác và không quan tâm đến hậu quả.

Biểu hiện của trạng thái kích động

3. Nguyên nhân gây ra trạng thái kích động

Nguyên nhân chính xác của kích động vẫn chưa được biết. Trong hầu hết các trường hợp, người bệnh đã nuốt một loại thuốc kích thích - thường là cocaine.

Máu:

Trong máu của những người đã chết vì kích động, sự hiện diện của thuốc kích thích (thường là cocaine) hoặc rượu là thường gặp nhất. Năm 1985, một cái chết vì kích động do cocaine cho thấy nồng độ cocaine trung bình trong máu khác với những cái chết khác vì quá liều cocaine. Nồng độ cocaine trong máu trong số những người bị kích động thấp hơn đáng kể so với mức trung bình.

Hầu hết những người bị kích động không lạm dụng hoặc dùng quá liều cocaine, nhưng họ đã mắc phải một phản ứng bất thường với cocaine. Khi phân tích các bệnh nhân này, một chất chuyển hóa cocaine có tên là "benzoylecgonine" có vẻ cao hơn đáng kể so với bình thường. Các nhà nghiên cứu cho rằng cocaine có thể làm cho một người bị kích động dễ tử vong hơn.

Thuốc:

Phân tích tử thi những người tử vong vì kích động cho thấy sự hiện diện các chất kích thích và rượu. Như đã đề cập, chất kích thích có liên quan nhất với tình trạng này là cocaine, nhưng lại có một số thủ phạm thường gặp khác. Điều đó nói rằng, rõ ràng không phải ai lạm dụng chất kích thích đều bị kích động. Họ có thể gặp một tình trạng tương tự được gọi là "chứng rối loạn tâm thần do chất kích thích" mà nói chung không gây tử vong và được điều trị theo cách khác.

Mức độ truyền thần kinh:

Nghiên cứu cho thấy những người bị kích động thường có thay đổi về sự dẫn truyền thần kinh. Cocaine có chức năng như một chất ức chế tái hấp thu dopamin, do đó làm tăng nồng độ của chất dẫn truyền thần kinh ở bên ngoài tế bào. Điều này có thể dẫn đến nhiều đặc điểm tương đồng với các triệu chứng dương tính của tâm thần phân liệt (ví dụ: ảo giác).

Di truyền học:

Có một số bằng chứng cho thấy protein c-Fos có thể gây ra rối loạn chức năng dopamine như là hậu quả của sự lạm dụng ma túy và căng thẳng sinh lý đáng kể. Một số người cho rằng các dạng di truyền nhất định có thể làm thay đổi chức năng của c-Fos, làm cho một số cá thể dễ bị kích động hơn những người khác.

Bệnh tâm thần:

Có thể bạn chưa thực sự hiểu bệnh tâm thần là như thế nào. Vậy để hiểu rõ bệnh tâm thần là gì, bạn có thể tham khảo tại đây.

Bệnh tâm thần có thể làm tăng tính nhạy cảm của cá thể với sự kích động. Các tình trạng bệnh lí tâm thần liên quan nhiều nhất đến kích động bao gồm: chứng hưng cảm, tâm thần phân liệt và chứng trầm cảm.

Lưu ý: Một lưu ý quan trọng nữa là kích động xảy ra phổ biến ở nam giới so với nữ giới, đặc biệt là những người có tiền sử sử dụng chất kích thích (ví dụ như cocaine).

Những người có trạng thái kích động cần được điều trị với bác sĩ càng sớm càng tốt để tránh những hậu quả nguy hiểm.

4. Cận lâm sàng để tìm ra nguyên nhân

Kiểm tra nhận thức, tâm lý học thần kinh
Chụp não: CT, MRI, EEG
Công thức máu
Hóa sinh: Glu, vitamin B12, hormon
Xét nghiệm dịch não tủy, xét nghiệm nước tiểu

Hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ hữu ích cho bạn Linh. Nếu bạn cần giúp đỡ, hãy gọi cho Hello Doctor chúng tôi theo số điện thoại: 1900 1246, chúng tôi luôn sẵn lòng được hỗ trợ cho bạn.

Cảm ơn bạn đã quan tâm!

Nếu bạn cần hỗ trợ hay có câu hỏi cần gửi tới bác sĩ Hello Doctor vui lòng gửi thông tin tại đây.

Đọc thêm

Triệu chứng nghe tiếng nói trong đầu nguyên nhân và cách điều trị

Tâm thần

Ảo thanh là một triệu chứng nghe tiếng nói trong đầu thường gặp ở bệnh nhân tâm thần phân liệt. Thực chất, nó thường gặp đến mức được xem là một trong...