Xơ gan ứ mật nguyên phát

Xơ gan ứ mật nguyên phát (tiên phát) được coi là một bệnh tự miễn, trong đó cơ thể tự chống lại các tế bào của chính nó. Các nhà nghiên cứu cho rằng nguyên nhân gây ra tình trạng này là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.

1. Bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát là gì

2. Triệu chứng của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

3. Nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

• Yếu tố nguy cơ gây bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

4. Biến chứng của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

5. Điều trị bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

• Chẩn đoán
• Điều trị
• Thay đổi lối sống và biện pháp khắc phục

6. Bác sĩ điều trị

7. Chia sẻ của bệnh nhân

1. Bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát là gì?

Xơ gan ứ mật nguyên phát (tên tiếng Anh là Primary Biliary Cirrhosis - PBC), bệnh xảy ra khi các ống dẫn mật trong gan dần dần bị phá hủy. Mật được sản xuất từ gan có vai trò tiêu hóa thức ăn và giúp loại bỏ các tế bào hồng cầu già, cholesterol và chất độc.

Khi các ống dẫn mật bị tổn thương, như trong bệnh xơ hóa đường mật nguyên phát, các chất độc sẽ tích tụ trong gan, dần dần gan bị tổn thương xuất hiện những mô sẹo mô xơ có thể dẫn đến xơ gan.

Xơ gan ứ mật nguyên phát thường phát triển chậm và thuốc có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh, đặc biệt nếu được điều trị sớm.

2. Dấu hiệu, biểu hiện và triệu chứng của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

Một số bệnh nhân bị xơ gan ứ mật nguyên phát không có bất kì triệu chứng nào trong nhiều năm sau khi được chẩn đoán, nhưng một số bệnh nhân khác lại có một vài dấu hiệu và triệu chứng thường gặp.

Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Mệt mỏi
• Ngứa da
• Khô mắt khô miệng

Các dấu hiệu và triệu chứng xuất hiện trễ bao gồm: 

• Đau bụng ở ¼ phía trên bên trái
• Đau nhức cơ bắp, xương khớp
• Vàng da vàng mắt (vàng da)
• Da sạm màu. Hay đen  nám không do tác dụng của nắng
• Phù bàn chân và mắt cá chân
• Chướng bụng do dịch tích tụ trong ổ bụng
• U vàng, thường thấy nhất là trên da xung quanh mắt, mí mắt, bàn tay, bàn chân, khuỷu tay và đầu gối
• Loãng xương, xương yếu và giòn,nên dễ gãy 
• Tăng cholesterol
• Tiêu chảy
• Nhược giáp

Bác sĩ tham vấn thông tin:

✍ Các bác sĩ Tiêu Hoá Hello Doctor

☎ Gọi Bác sĩ - 19001246

3. Nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

Bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát đến nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác. Nhiều nghiên cứu chỉ ra bệnh chủ yếu là do tự miễn dịch, trong đó cơ thể tự chống lại các tế bào của chính nó.

Tình trạng viêm trong bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát xảy ra khi các tế bào lympho T (T cells) bắt đầu tích tụ trong gan. Tế bào lympho T là các tế bào bạch cầu chịu trách nhiệm một phần của các phản ứng miễn dịch trong cơ thể

Bình thường, các tế bào T nhận diện và giúp cơ thể chống lại những yếu tố lạ xâm nhập như vi khuẩn. Xơ gan ứ mật nguyên phát, các tế bào T lại xâm nhập và tự phá hủy các tế bào lót bên trong các ống dẫn mật.

Qúa trình viêm trong các ỗng dẫn mật dần dần lan rộng và sau đó sẽ phá huỷ các tế bào gan gần đó. Khi các tế bào gan bị phá hủy, chúng sẽ được thay thế bằng mô xơ có thể gây xơ gan. Xơ gan là những vết sẹo của các mô gan gây khó khăn cho gan khi thực hiện các chức năng quan trọng.

Yếu tố nguy cơ mắc bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ xơ gan ứ mật nguyên phát:

• Giới tính: Đa số những bệnh nhân xơ hóa đường mật nguyên phát, xơ gan ứ mật nguyên phát là phụ nữ. 
• Tuổi: Bệnh xảy ra chủ yếu ở lứa tuổi từ 30 đến 60 tuổi. 
• Yếu tố di truyền: Gia đình có thành viên mắc bệnh làm tăng nguy cơ khả năng mắc bệnh của bạn.

Các nhà nghiên cứu cho rằng các yếu tố di truyền khi kết hợp với các yếu tố môi trường là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh xơ hóa đường mật nguyên phát. Những yếu tố môi trường có thể là:

• Nhiễm trùng: Các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh có thể được gây ra bởi sự nhiễm khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng. 
• Hút thuốc lá: Hút thuốc có liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh xơ hóa đường mật nguyên phát.
• Chất độc ở môi trường: Một số nghiên cứu cho thấy hóa chất độc có thể đóng một vai trò trong việc phát triển bệnh xớ hóa đường mật.

4. Biến chứng và tác hại của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

Khi gan bị tổn thương, bệnh nhân bị xơ gan ứ mật nguyên phát có thể gặp một số vấn đề nghiêm trọng như:

Xơ gan: Gan bị xơ sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan, thường xảy ra ở giai đoạn cuối của bệnh. Xơ gan tiến triển có thể dẫn đến suy gan, các chứng năng gan không còn hoạt động bình thường được nữa.

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Máu từ ruột, lách và tuyến tụy trở về gan qua một mạch máu lớn gọi là tĩnh mạch cửa. Khi mô gan bị xơ, làm cản trở sự lưu thông đó dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa. Hơn nữa, khi dòng máu bị ứ lại sẽ làm giảm chất lượng lọc máu và chất độc.

Lách to: Do hậu quả của sự tăng áp lực tĩnh mạch cửa làm ứ lại bạch cầu và tiểu cầu.

Sỏi mật và sỏi ống mật: Nếu mật bị tắc nghẽn trong các ống mật, nó có thể gây đau và nhiễm trùng, về lâu dần có thể hình thành sỏi.

Giãn tĩnh mạch: Khi máu trở về gan qua tĩnh mạch cửa bị tắc nghẽn do gan bị tổn thương, máu có thể theo con đường tĩnh mạch khác về gan chủ yếu là tĩnh mạch ở dạ dày và thực quản. Các mạch máu này có thàneh mỏng nên dễ dẫn đến tăng áp lực mạch máu sau đó vỡ gây chảy máu. Đây là một trường hợp cấp cứu đe dọa mạng sống cần phải có xử trí cấp cứu kịp thời.

Ung thư gan: Xơ gan tiến triển tăng nguy cơ ung thư gan.

Loãng xương: Bệnh nhân bị xơ hóa đường mật xương giòn và dễ gãy hơn so với bình thường.

Thiếu Vitamin: Thiếu mật do tắc nghẽn sẽ ảnh hưởng đến khả năng hấp thu chất béo và vitamin tan trong chất béo:A, D, E và K. 

Bệnh não gan: Bệnh nhân bị xơ hóa đường mật có kèm theo suy gan thường có vấn đề về trí nhớ, sự tập trung và sự thay đổi tính cách.

Nguy cơ gia tăng các bệnh khác: Bệnh nhân bị xơ hóa đường mật chính có thể có các rối loạn về hệ thống miễn dịch hoặc trao đổi chất khác, bao gồm các vấn đề về tuyến giáp, chứng loãng xương và viêm khớp dạng thấp.

Các ống dẫn mật dẫn mật từ gan đi đến ruột non. Khi các ống dẫn mật bị tổn thương ảnh hưởng đến các tế bào gan. Trầm trọng hơn của bệnh này là có thể dẫn đến suy gan

6. Điều trị bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát

Chẩn đoán

Các xét nghiệm và thủ thuật sau đây được chỉ định để chẩn đoán bệnh xơ hóa đường mật:

• Định lượng các marker chỉ điểm gợi ý các bệnh tự miễn: Xét nghiệm định lượng kháng thể kháng ti thể (AMAs). Loại kháng thể này gần như không bao giờ xuất hiện ở người không có bệnh Xơ hóa đường mật nguyên phát. Do đó, nếu phát hiện dùng kháng thể này đễ chẩn đoán bệnh có giá trị tin cây khá cao. Tuy nhiên, trên một số ít cá thể bị Xơ hóa đường mật nguyên phát không có sự xuát hiện của kháng thể này.
• Xét nghiệm chức năng gan: để kiểm tra chức năng gan, dấu hiệu  bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm đo nồng độ của các enzyme  cảu gan để đánh giá các bệnh về gan nói chung và đường mật nói riéng
• Siêu âm, CT scan, MRI: để xác định cấu trúc bị tổn thương một cách rõ ràng, đồng thời có thể chẩn đoán được nguyên nhân gây ra bệnh
• Nội soi chụp mật tụy ngược dòng (ERCP): Thủ thuật này có thể nhìn thấy đường mật của bệnh nhân trên X-quang. Xét nghiệm này xâm lấn và có thể gây biến chứng. Trên các bệnh nhân đã có thể chẩn đoán  bệnh bằng MRI thì không cần thiết phải áp dụng thủ thuật này

Nếu các xét nghiệm trên vẫn chưa thể chẩn đoán xác định, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết gan. Một mẫu nhỏ mô gan được lấy ra và gửi đi xét nghiệm để xác định chẩn đoán hoặc mức độ (giai đoạn) của bệnh. 

Điều trị

Việc điều trị tập trung vào mục đích làm chậm tiến triển của bệnh, giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Điều trị bệnh: Các biện pháp điều trị làm chậm tiến triển của bệnh và kéo dài tuổi thọ bao gồm:

- Ursodeoxycholic acid (UDCA):  Còn được gọi là ursodiol , UDCA là một acid mật giúp vận chuyển mật qua gan của bạn. UDCA không thể điều trị hết bệnh hoàn toàn, nhưng nó có thể kéo dài đời sống nếu bắt đầu sớm trong việc điều trị và thường được coi là phương pháp điều trị đầu tiên đầu tiên trong lộ trình điều trị.
Mặc dù UDCA không dùng để điều trị cho tất cả các bệnh nhân mắc bệnh, nhưng những bệnh nhân giai đoạn sớm sẽ đáp ứng tốt hơn. Tác dụng phụ bao gồm tăng cân, rụng tóc và tiêu chảy.

- Ghép gan: Khi điều trị trên thất bại, chức năng gan bắt đầu suy yếu dần không hồi phục, ghép gan sẽ giúp kéo dài cuộc sống. Ghép gan là một phẫu thuật đloại bỏ gan bị bệnh và thay thế nó bằng một gan khỏe mạnh từ người hiến tặng. Hầu hết gan được hiến tặng đều đến từ những người đã chết. Nhưng trong một số trường hợp, có thể loại bỏ một phần gan từ người hiến tạng còn sống.

Tuy ghép gan có thể kéo dài được sự sống nhưng vẫn có khả năng tái phát bệnh xơ hóa đường mật trên gan được ghép. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng những bệnh nhân xơ hóa đường mật nguyên phát khi được ghép gan có tỷ lệ sống sót đến 80-85% sau 5 năm. 

- Các loại thuốc mới: Các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá các loại thuốc khác để điều trị xơ gan ứ mật nguyên phát. Thuốc ức chế miễn dịchđã được sử dụng rộng rãi, nhưng hiệu quả của chúng vẫn chưa được chứng minh. Nhiều loại thuốc khác, kể cả thuốc kháng vi-rút, vẫn tiếp tục được nghiên cứu.

- Điều trị triệu chứng:  Bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân điều trị để kiểm soát các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát để bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn chẳng hạn như điều trị ngứa, khô mắt khô miệng,…

• Điều trị mệt mỏi:  Mặc dù bệnh là nguyên nhân gây ra mệt mỏi làm thay đổi thói quen hàng ngày của bạ, đồng thời mệt mỏi có thể là hậu quả của các biện pháp điều trị. Cần thêm nhiều nghiên cứu để xác định vai trò của nó trong bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát nguyên phát.
• Điều trị ngứa
• Điều trị khô mắt khô miệng

- Ngăn ngừa biến chứng:  

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Tầm soát  tăng huyết áp khi bệnh nhân được chẩn đoán bệnh lần đầu tiên và mỗi vài năm sau đó. Nếu bệnh nhân được chẩn đoán là tăng huyết áp cần phải điều trị thuốc ngay từ lúc đó.
• Loãng xương: Bổ sung canxi và vitamin D. Tập luyện hầu hết các ngày trong tuần để giúp tăng mật độ xương của bạn.
• Thiếu vitamin: Bổ sung vitamin A, D, E và K để chống lại sự thiếu hụt vitamin. Tránh dùng thảo mộc hoặc chất bổ sung dinh dưỡng mà không trình bày trước với bác sĩ.

Thay đổi lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà

Chăm sóc tốt sức khoẻ tổng thể có thể giúp bệnh nhân cảm thấy tốt hơn và cải thiện một số triệu chứng của bệnh:

• Giảm lượng muối ăn vào hằng ngày hoặc chọn các thực phẩm có ít Natri trong thành phần vì muối Natri góp phần vào sự tích tụ dịch trong ổ bụng của bệnh nhân cũng như có thể gây tăng huyết áp.
• Tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần  có thể làm giảm nguy cơ loãng xương.
• Không uống rượu. Gan sẽ là cơ quan tiêu hóa và phân giải các thức uống có cồn, và nếu uống qua nhiều rượu sẽ gây gánh nặng cho gan, nhất là trên gan của người bệnh Xơ hóa đường mật tiên pháp
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu thuốc mới hoặc có bổ sung nào trong chế độ ăn uống. Vì gan của bệnh nhân mắc bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát không hoạt động như bình thường nên sẽ nhạy cảm hơn với hiệu quả của thuốc cũng như một số chất bổ sung.Vì vậy hãy kiểm tra với bác sĩ trước khi dùng bất cứ thứ gì mới.

Khi thấy có các dấu hiệu của bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát bạn có thể đặt khám các bác sĩ Hello Doctor theo số điện thoại 1900 1246 nhằm khám và điều trị bệnh sớm, tránh các biến chứng cũng như diễn tiến bất thường gây hậu quả nghiêm trọng.