Ung thư da

Ung thư da là bệnh lý do nhiều loại u ác tính khác nhau xuất phát từ các tế bào biểu mô của da gây ra. Ung thư da xuất hiện trên những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời như da đầu, mặt, môi, tai, cổ…

1. Ung thư da là gì

2. Triệu chứng của ung thư da

• Khi nào nên đi khám bác sĩ

3. Tác hại của ung thư da

4. Nguyên nhân gây ra bênh ung thư da

• Yếu tố nguy cơ gây bệnh ung thư da

5. Điều trị bệnh ung thư da

• Chẩn đoán
• Điều trị

6. Phòng chống bệnh ung thư da

7. Bác sĩ điều trị

8. Chia sẻ của bệnh nhân

1. Bệnh ung thư da là gì?

Ung thư da có tên tiếng Anh là Skin Cancer, là sự tăng trưởng hay tăng số lượng bất thường của các tế bào da, thường xảy ra nhiều ở vùng da có tiếp xúc với ánh nắng. Nhưng ung thư da cũng có thể xuất hiện ở vùng da ít tiếp xúc với ánh nắng.

Có 3 loại ung thư da thường gặp: ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào gai và ung thư tế bào hắc tố ở da.

Bạn có thể làm giảm nguy cơ ung thư da bằng cách giảm hoặc tránh tiếp xúc với bức xạ của tia cực tím (có trong ánh nắng mặt trời). Thường xuyên kiểm tra da bạn nếu có những thay đổi đáng nghi trên da, điều này sẽ giúp phát hiện ung thư da ở giai đoạn sớm và giúp làm tăng hiệu quả điều trị bệnh.

Tiến sĩ - Bác sĩ Nguyễn Duy Sinh

Khoa: Ung thư

Nơi làm việc: Bệnh viện Đại Học Y Dược TP HCM

Kinh nghiệm: 21 năm

2. Các dấu hiệu, biểu hiện và triệu chứng của bệnh ung thư da

Triệu chứng điển hình

Đau và ngứa: nếu bạn cảm thấy ngứa dai dẳng, cảm giác đau ở vùng da nào đó, hay thậm chí chỉ là những nốt mẩn đỏ cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo căn bệnh ung thư da.

Chảy máu, viêm loét: Bình thường những vết loét trên da có thể khỏi sau một thời gian hoặc sau khi sử dụng một số loại thuốc hỗ trợ. Tuy nhiên nếu trên bề mặt da của bạn gặp phải hiện tượng viêm loét, chảy máu diễn ra thường xuyên thì đây là một trong những triệu trứng của bệnh ung thư da mà bạn cần hết sức đề phòng.

Gia tăng đột ngột về số lượng, tính chất nốt ruồi thay đổi: Nhìn vào những thay đổi của nốt ruồi bạn có thể biết được vùng da của mình có bị ung thư hay không.

Những thay đổi của nốt ruồi cảnh báo nguy cơ mắc bệnh ung thư là: Nốt ruồi có sự bất đối xứng, đường viền nốt ruồi thay đổi. Bên cạnh đó bạn nhìn vào màu sắc của nốt ruồi cũng có sự thay đổi. Đối với những nốt ruồi bình thường lành tính thì thường có màu đồng nhất, tuy nhiên khi bạn thấy theo thời gian nốt ruồi có sự thay đổi mà sắc thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ nốt ruồi ác tính có khả năng phát triển thành tế bào ung thư. Ngoài ra khi bị ung thư da thì đường kính nốt ruồi cũng tăng lên đáng kể.

Triệu chứng của ung thư tế bào đáy ở da

Ung thư tế bào đáy thường gặp ở những vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng như cổ hay mặt. Một số dạng thường gặp là:

• Nốt hay bướu nhỏ như hạt ngọc trai có màu vàng sáp, đỏ
• Tổn thương dạng loét hay sẹo trơn nhỏ có màu đỏ nâu

Ung thư tế bào đáy của da, xuất hiện ở vùng mắt - thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời

Triệu chứng của ung thư tế bào gai ở da

Loại này thường xuất hiện ở vùng da có tiếp xúc với ánh nắng như mặt, lỗ tai và bàn tay. Tuy nhiên người có làn da ngâm sẽ dễ phát bệnh ở các vị trí ít tiếp xúc với nắng. Một số triệu chứng như: 

• Xuất hiện các nốt chắc, đỏ ở da
• Tổn thương loét trơn với bề mặt đóng vảy hay đóng mày

Ung thư tế bào gai ở da thường gặp ở những nơi tiếp xúc với ánh nắng nhiều như môi, lỗ tai

Triệu chứng của ung thư tế bào hắc tố da

Ung thư tế bào hắc tố da có thể xuất hiện ở bất kì nơi nào trên cơ thể, hay nói cách khác là dù vùng da thường hay ở nốt ruồi đều có thể tiến triển thành ung thư da. Ung thư tế bào hắc tố thường thấy ở mặt hay thân mình ở nam giới. Ở phụ nữ, loại ung thư này thường thấy ở phần thấp ở chân. Và cả nam giới lẫn nữ giới đều có thể bị ung thư này ở những vùng còn lại trên cơ thể, ngay cả những vùng không ra nắng nhiều.

Ung thư tế bào hắc tố da có thể bị trên bất kì da nào. Ở người da đen, bệnh có khuynh hướng xuất hiện ở bề mặt gan bàn tay hay bàn chân, hoặc ở mặt trong ngón tay hay ngón chân, phần ít tiếp xúc với ánh nắng.

Dấu hiệu đầu tiên của ung thư tế bào hắc tố da thường là nốt ruồi bị thay đổi về kích thước, hình dạng và màu sắc

Các triệu chứng bao gồm: 

• Những chấm to màu nâu hay những đốm sậm màu ở da.
• Nốt ruồi bị biến đổi về màu sắc, kích thước hay gây chảy máu.
• Tổn thương loét nhỏ với viền xung quanh bất thường, bên trong vết loét có màu đỏ, trắng, xanh hoặc xanh đen.
• Những vết loét sậm màu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, các ngón tay hay ngón chân, hoặc ở trong miệng, mũi, vùng sinh dục hay hậu môn.

Dấu hiệu và triệu chứng của một số loại ung thư da ít gặp

Những loại ung thư da ít gặp hơn như:

Kaposi sarcoma: đây là loại ung thư da khá hiếm gặp, thường phát bệnh ở vùng da gần mạch máu và gây ra những nốt hay mảng da màu đỏ tím.

• Kaposi sarcoma chủ yếu gặp ở người bị suy giảm miễn dịch như những bệnh nhân AIDS, người đang dùng thuốc ức chế hệ miễn dịch như những bệnh nhân cấy ghép tạng.
• Một số trường hợp sẽ làm tăng nguy cơ mắc Kaposi sarcoma như nam giới trẻ sinh sống ở châu Phi hay nam giới lớn tuổi ở Ý hoặc vùng Nam Âu.

Ung thư tế bào Merkel: thường gây ra những nốt chắc, sáng bóng mọc ở dưới da hay ở nang lông và thường xuất hiện nhất ở đầu, cổ và thân mình.

Ung thư tế bào Merkel

Ung thư tuyến bã nhờn: đây là loại ung thư ít gặp và xâm lấn, xuất phát từ tuyến tiết nhờn ở da. Ung thư tuyến bã thường có những nốt cứng chắc và  không đau ở da, có thể thấy ở bất cứ đâu trên cơ thể, nhưng gặp nhiều nhất ở mi mắt và dễ gây lầm lẫn với các bệnh lý khác ở mắt.

Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?

Nếu bạn cảm thấy vùng da trên cơ thể bị ngứa ngáy, khó chịu, đôi khi mẩn đỏ và dùng thuốc không khỏi, nốt ruồi có sự thay đổi về màu sắc hình dáng thì bạn nên đến trung tâm y tế để có thể phát hiện bệnh kịp thời. Không phải tất cả những bất thường thay đổi ở da đều là ung thư nhưng bác sĩ sẽ giúp chẩn đoán và xác định nguyên nhân gây các thay đổi ngoài da. 

Những thay đổi của nốt ruồi cảnh báo nguy cơ mắc bệnh ung thư

3. Tác hại của bệnh ung thư da

Ung thư da là căn bệnh nguy hiểm, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh.

• Ung thư da khiến cho người bệnh có cảm giác đau và ngứa, chảy máu và viêm loét.
• Ung thư da khiến cho người bệnh mệt mỏi, sức khỏe bị suy yếu và dễ mắc phải những căn bệnh khác.
• Ung thư da nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sẽ bị di căn và dẫn đến tử vong.

4. Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư da

Ung thư da xuất hiện khi có đột biết trong gen ở tế bào da. Đột biến gây sự tăng trưởng không kiểm soát được của tế bào da và tạo thành một khối tế bào hay khối u.

Một số nguyên nhân có thể dẫn đến ung thư da đó chính là tia tử ngoại, yếu tố di truyền, việc lạm dụng các hóa chất làm trắng da, điều kiện sống…

Các loại tế bào bị ảnh hưởng trong ung thư da

Ung thư da khởi phát ở lớp ngoài cùng của da, đó là lớp biểu bì. Đây là một lớp mỏng bao bọc bên ngoài da nhằm bảo vệ da khỏi các tác nhân bên ngoài. Lớp biểu bì gồm 3 loại tế bào chính sau:

• Tế bào gai (squamous cells): nằm ngay dưới lớp ngoài cùng của da và có chức năng như là lớp bảo vệ kế tiếp.
• Tế bào đáy (basal cells): là lớp sinh sản tạo ra các tế bào mới của da, nằm ngay dưới lớp tế bào gai.
• Tế bào hắc tố ở da (melanocytes): sản xuất melanin – là chất tạo sắc tố hay màu da – lớp tế bào này nằm phía dưới lớp biểu bì. Các tế bào hắc tố da sản xuất melanin nhiều hơn khi bạn tiếp xúc với ánh nắng Mặt trời nhằm bảo vệ những lớp sâu bên trong da.

Ngay khi bạn phát hiện có ung thư da thì nên xác định được là loại ung thư nào trong 3 loại kể trên để bắt đầu điều trị sớm.

Tia cực tím và những nguyên nhân khác

Tia cực tím hay tia UV (ultraviolet) vô cùng nguy hại với da bạn, tia này có trong ánh nắng mặt trời và giường tắm nắng nhân tạo. Tuy nhiên điều này lại không giải thích được cho việc ung thư da vẫn xuất hiện ở những nơi ít tiếp xúc với ánh nắng. Do đó, ngoài tia nắng, vẫn còn có thể có những yếu tố khác làm tăng nguy cơ mắc ung thư da như tiếp xúc với các hóa chất độc hại hay mắc bệnh làm suy giảm miễn dịch.

Yếu tố nguy cơ mắc bệnh ung thư da

Tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng: Tia tử ngoại có thể coi là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh ung thư da. Việc tiếp xúc quá nhiều với tia UV trong ánh nắng mặt trời là nguyên nhân phá hủy cấu trúc da. Chính vì vậy, bất kì ai ra nắng nhiều lần hay trong thời gian dài đều có khả năng bị ung thư da, đặc biệt nếu da không được che phủ hay bôi kem chống nắng. Tắm nắng, bao gồm cả dùng đèn hay giường tắm nắng đều làm tăng nguy cơ. Da trở nên sạm đen là phản ứng của da khi tiếp xúc với lượng nhiều tia cực tím.

Có tiền sử bị cháy nắng,có mụn nước hay phồng rộp da khi còn nhỏ hay lúc tuổi teen sẽ làm tăng nguy cơ bị ung thư da khi trưởng thành. Bị cháy nắng khi trưởng thành cũng có nguy cơ tương tự.

Màu da: Bất cứ người màu da nào cũng có thể bị ung thư da. Tuy nhiên ở những người da trắng, có ít sắc tố melanin bảo vệ da thì nguy cơ ung thư da cao hơn người có làn da sẫm màu.

Khí hậu: người sống ở vùng có thời tiết nắng nhiều, khí hậu nóng sẽ tiếp xúc với ánh nắng nhiều hơn người ở xứ lạnh. Sống ở vùng càng cao thì tia nắng càng mạnh, khiến bạn tiếp xúc với lượng bức xạ nhiều hơn.

Nốt ruồi: người có nhiều nốt ruồi hay có các nốt ruồi bất thường (trong tiếng Anh còn gọi là “dysplastic nevi”) sẽ dễ mắc ung thư da hơn. Những nốt ruồi bất thường, to hơn bình thường này dễ tiến triển thành ung thư và bạn cần quan sát, để ý kĩ những vị trí này trên cơ thể, thường xuyên xem chúng có thay đổi về hình thái không.

Lớn tuổi: Nguy cơ ung thư da tăng theo tuổi tác, chủ yếu là do ung thư da phát triển chậm. Các thay đổi ở da ung thư trong thời thơ ấu hay tuổi niên thiếu có thể không trở nên rõ ràng cho đến tuổi trung niên.

Sử dụng công nghệ, hóa chất làm trắng da cấp tốc, không an toàn: Phương pháp này mang đến một làn da trắng mịn cho các chị em phụ nữ  trong thời gian ngắn nhưng những tổn thương đến da mà phương pháp này gây ra lại vô cùng nguy hiểm. Trong chất tẩy trắng siêu tốc chứa hàm lượng hydroquinone (HQ) - một chất ức chế tạo thành melanin, có thể gây đột biến tế bào, gây ung thư da.

Tiền sử cá nhân bị ung thư da: một khi bạn đã bị ung thư da, bạn vẫn có thể bị lại bất cứ lúc nào, do đó bạn không nên chủ quan.

Suy yếu hệ miễn dịch: người bị suy giảm miễn dịch sẽ dễ tăng nguy cơ bị ung thư da. Ví dụ như bệnh nhân HIV/AIDS và những bệnh nhân cấy ghép tạng phải dùng thuốc ức chế miễn dịch sau khi cấy ghép.

Tiếp xúc với tia xạ: những bệnh nhân phải điều trị với tia xạ như bị chàm và mụn sẽ làm tăng nguy cơ ung thư da, đặc biệt là loại ung thư tế bào đáy. 

Tiếp xúc với các hóa chất độc hại: như arsenic, có thể làm tăng nguy cơ bị ung thư da.

Những vùng da bị tổn thương: Những vùng da từng bị tổn thương do bỏng, tai nạn hay vùng da bị viêm nhiễm lâu ngày có nguy cơ bị ung thư cao. 

Điều kiện môi trường sống: Những người sống ở khu vực có tia tử ngoại bức xạ cao thì nguy cơ ung thư da lớn. 

Di truyền: Trong một gia đình có bố mẹ bị mắc bệnh ung thư da thì khả năng người con bị mắc ung thư da cao hơn so với các gia đình có bố mẹ không bị mắc ung thư da.

5. Điều trị bệnh ung thư da

Chẩn đoán

Để chẩn đoán ung thư da, bác sĩ cần:

• Thăm khám da bằng cách nhìn và quan sát thật kĩ để xem những thay đổi ở da có phải do ung thư hay do nguyên nhân khác. Bác sĩ có thể làm thêm một số loại xét nghiệm để xác định.
• Lấy một mẫu nhỏ ở vùng da nghi ngờ có ung thư và sinh thiết: vì sinh thiết là tiêu chuẩn để chẩn đoán và quyết định xem bạn có ung thư da hay không, và còn giúp xác định loại ung thư da mà bạn đang mắc.

Khám lâm sàng: Trong khám lâm sàng, bác sỹ dùng kính lúp quan sát thương tổn toàn thân và các nhóm hạch. Khám lâm sàng giúp tránh được các nhầm lẫn ung thư da với các thương tổn loét nhiễm trùng do nấm, giang mai, viêm lao, vi trùng sinh mủ như hậu bối…

Sinh thiết: Nếu vùng da tổn thương còn nhỏ (khoảng 2cm) và nằm ở một số vị trí cho phép sinh thiết với rìa an toàn là 0,5-1 cm sẽ được tiến hành nhằm phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh. Trong một số trường hợp sinh thiết cũng là phương pháp được sử dụng như một liệu pháp đơn lẻ để điều trị ung thư da tận gốc. 

Chụp X-Quang: Bên cạnh phương pháp sinh thiết thì chụp X-Quang cũng được sử dụng nhằm phát hiện, đánh giá mức độ phát triển của bệnh. Kết quả của phương pháp chụp X-Quang cho biết bệnh đã xâm lấn sang các bộ phận khác chưa từ đó các bác sỹ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Đánh giá giai đoạn của ung thư da

Nếu bác sĩ đã chẩn đoán xác định bạn bị ung thư da, có thể bác sĩ sẽ cần thêm một số xét nghiệm để đánh giá giai đoạn (độ lan rộng) của ung thư da.

Bởi vì ung thư da ở lớp nông ngoài cùng như ung thư tế bào đáy hiếm khi lan rộng, sinh thiết thường là cách thử duy nhất để xác định giai đoạn ung thư da. Nhưng nếu bạn bị ung thư tế bào gai trên một vùng da rộng, ung thư tế bào Merkel hay tế bào hắc tố da, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm vài xét nghiệm khác để đánh giá độ lan rộng của ung thư.

Các test cần làm thêm bao gồm test hình ảnh học hoặc sinh thiết hạch lympho để xem các hạch lympho gần chỗ ung thư da có dấu hiệu ung thư xâm lấn không. 

Bác sĩ sẽ dùng các kí tự La Mã theo số thứ tự từ I đến IV để chỉ ra giai đoạn ung thư. Giai đoạn I thường nhỏ và tự giới hạn tại nơi chúng bắt đầu xuất hiện. Giai đoạn IV chỉ ra tình trạng di căn và ở giai đoạn này ung thư có thể lan rộng đến các cơ quan khác trong cơ thể. 

Việc đánh giá giai đoạn ung thư da sẽ giúp quyết định chọn lựa liệu pháp điều trị thích hợp và hiệu quả nhất.

Điều trị bệnh ung thư da

Điều trị bệnh

Dao lạnh: Dao lạnh có nghĩa là việc điều trị ung thư da bằng phương pháp siêu lạnh và điều trị nhiệt giúp phá hủy các tế bào ung thư ở giai đoạn sớm bằng cách sử dụng khí Argon để đông lạnh chúng. Khi đó, các tổ chức khối u sẽ bị thiếu dưỡng khí và thiếu máu cục bộ, sau đó sẽ dần hoại tử và tróc ra sau khi giải đông bằng khí Helium. Phương pháp này có thể tiêu hủy các khối u nhanh chóng mà không làm ảnh hưởng tới các khu vực lành tính xung quanh.

Phẫu thuật: Phương pháp này thường được áp dụng điều trị với tất cả các dạng ung thư da. Bác sĩ sẽ tiến hành loại bỏ các mô ung thư sau đó dùng da bình thường để bao phủ phần bị cắt. 

Xạ trị: Trường hợp ung thư biểu mô tế bào đáy có sự nhạy cảm cao đối với các tia xạ trị, do đó, phương pháp xạ trị áp sát có thể mang lại hiệu quả điều trị ngang với phương pháp phẫu thuật. 

Hóa trị: Là phương pháp điều trị ung thư da bằng cách dùng thuốc tiêu diệt các tế bào ung thư mà không làm ảnh hưởng tới các tế bào bình thường khác. Có thể điều trị bằng cách uống thuốc, dùng tại chỗ hoặc tiêm tĩnh mạch.

6. Phòng chống bệnh ung thư da

Nguyên nhân chính gây ung thư da chính là ánh nắng mặt trời nên để phòng ngừa bệnh này bạn nên giảm thời gian phơi nắng. Lưu ý tránh làm việc và tiếp xúc ánh nắng mặt trời quá lâu. Khi da bị bỏng nắng, sạm nắng đều tăng nguy cơ ung thư da.

Trước khi ra ngoài trời, đặc biệt vào ngày nắng cần mặc quần áo kín, đeo khẩu trang, đội mũ nón cẩn thận. Nên dùng kem chống nắng bởi các loại kem chống nắng hiện nay chứa các chất ngăn chặn tác hại của tia UVA và UVB, thường gặp là: avobenzone, titanium, dioxide, kẽm oxide. Dùng kem chống nắng cho tất cả những vùng phơi sáng, kể cả môi, 30 phút trước khi ra nắng, rồi thoa lại sau vài giờ (nên thoa nhiều lần hơn nếu bạn đi bơi, tắm biển…). 

Tránh dùng giường tắm nắng: ánh sáng dùng trong giường tắm nắng nhân tạo sẽ phát ra tia cực tím và làm tăng nguy cơ bị ung thư da.

Cẩn trọng với các loại thuốc làm tăng nhạy cảm với ánh nắng: một số thuốc phổ biến có bán trên thị trường bao gồm cả kháng sinh có thể làm tăng nhạy cảm da với ánh nắng Mặt trời. Bạn cần hỏi hay cần được bác sĩ và dược sĩ tại các nhà thuốc tư vấn thêm về tác dụng phụ của tất cả thuốc bạn đang dùng. Nếu những loại thuốc này có làm tăng nhạy cảm da với ánh nắng thì bạn cần đọc kĩ những cảnh báo và hướng dẫn sử dụng trước khi dùng thuốc.

Bạn nên kiểm tra sức khoẻ da thường xuyên, phát hiện sớm những vùng da phát triển bất thường, các nốt ruồi thay đổi kích thước, tính chất, kiểm tra những vùng da thường xuyên phơi sáng cũng như lòng bàn tay, bàn chân và da vùng sinh dục.

Ung thư da nên được điều trị sớm để tránh những hậu quả nguy hiểm, vì vậy khi thấy bản thân có các dấu hiệu của bệnh, bạn nên đi khám để đươc chuẩn đoán và điều trị sớm nhất. Ngoài ra, bạn cũng có thể phát hiện sớm các bệnh ung thư qua việc tầm soát ung thư. Bạn có thể liên hệ đặt khám với các bác sĩ của Hello Doctor chúng tôi để nhận được sự hỗ trợ và giúp đỡ qua số điện thoại 1900 1246.