Nghiện chất kích thích

Nghiện chất kích thích là một tình trạng bệnh lý mạn tính của não bộ, đặc trưng bởi sự thèm muốn và tìm kiếm chất gây nghiện một cách cưỡng chế, bất chấp những hậu quả tiêu cực đối với bản thân và xã hội. Chất kích thích là thuật ngữ rộng, bao gồm nhiều loại hoạt chất làm tăng hoạt động của hệ thần kinh trung ương và cơ thể, từ hợp pháp (như rượu, bia, thuốc lá, caffeine) đến bất hợp pháp (như ma túy, ma túy đá, thuốc lắc, cocaine, cần sa...).

1. Khái niệm và Cơ chế gây nghiện:

• Chất kích thích: Là các hoạt chất tác động lên hệ thần kinh trung ương, gây cảm giác hưng phấn, sảng khoái, tăng năng lượng, hoặc giảm đau tạm thời.

• Cơ chế nghiện: Khi sử dụng, chất kích thích can thiệp vào hệ thống tưởng thưởng của não bộ (reward circuit), đặc biệt là chất dẫn truyền thần kinh Dopamine, tạo ra cảm giác khoái cảm mạnh mẽ. Việc lặp lại hành vi này làm thay đổi cấu trúc và chức năng não bộ, khiến người dùng luôn có xu hướng tìm kiếm chất để duy trì hoạt động bình thường và tránh các triệu chứng khó chịu khi thiếu chất (hội chứng cai).

2. Tác hại của Nghiện Chất Kích Thích:

Nghiện chất kích thích gây ra những tổn hại nghiêm trọng về thể chất, tâm lý và xã hội:

• Sức khỏe thể chất:

  • Hệ thần kinh: Tổn thương thần kinh trung ương, gây rối loạn tâm thần (ảo giác, hoang tưởng, loạn thần cấp tính - "ngáo đá"), suy giảm nhận thức, trí nhớ.

  • Tim mạch: Tăng nhịp tim, tăng huyết áp, nguy cơ đau tim, suy tim.

  • Tiêu hóa: Chán ăn, buồn nôn, đau bụng, suy kiệt cơ thể.

  • Khác: Mất ngủ, suy giảm miễn dịch, nguy cơ lây nhiễm bệnh qua đường tiêm chích (HIV, Viêm gan B, C).

• Sức khỏe tâm thần và hành vi:

  • Rối loạn lo âu, trầm cảm, cáu gắt, chống đối.

  • Mất khả năng kiểm soát hành vi, thoái hóa nhân cách.

  • Gia tăng hành vi bạo lực, tấn công người khác.

• Hậu quả xã hội và gia đình:

  • Lơ là công việc, học tập, làm mất khả năng lao động.

  • Gây mâu thuẫn, đổ vỡ các mối quan hệ gia đình.

  • Phát sinh các tệ nạn xã hội như trộm cắp, cướp giật để có tiền mua chất gây nghiện.

3. Điều trị Nghiện Chất Kích Thích:

Điều trị nghiện là một quá trình lâu dài, phức tạp và cần sự phối hợp của nhiều phương pháp:

• Cắt cơn và Giải độc: Sử dụng thuốc để loại bỏ chất kích thích ra khỏi cơ thể, giảm nhẹ các triệu chứng của hội chứng cai (vật vã, đau đớn, lo âu) và xử lý các biến chứng cấp tính.

• Điều trị Tâm lý và Hành vi: Đây là yếu tố then chốt giúp phòng chống tái nghiện. Các liệu pháp phổ biến bao gồm:

  • Liệu pháp Nhận thức – Hành vi (CBT): Giúp người nghiện nhận ra và thay đổi các suy nghĩ, hành vi dẫn đến việc sử dụng chất.

  • Tư vấn cá nhân và nhóm: Hỗ trợ, tăng cường động lực và kỹ năng đối phó với sự thèm muốn.

  • Cộng đồng trị liệu: Môi trường sống hỗ trợ, giúp người nghiện phục hồi và tái hòa nhập.

• Điều trị Chống tái nghiện: Sử dụng các loại thuốc hỗ trợ (tùy thuộc vào loại chất gây nghiện) và các chương trình phục hồi chức năng xã hội để người bệnh có thể tái hòa nhập cộng đồng và duy trì cuộc sống lành mạnh.

Tóm lại, nghiện chất kích thích là một bệnh lý phức tạp đòi hỏi sự can thiệp y tế toàn diện, lâu dài. Việc phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để giúp người nghiện phục hồi sức khỏe, nhân phẩm và trở thành thành viên có ích cho xã hội.